Bảo tồn chức năng sinh sản trước điều trị ung thư

Cố vấn chuyên môn:

BS. Danh Ánh Sáng, BS khám & điều trị hiếm muộn, IVF Phương Châu

1. Vấn đề đang bị bỏ quên

Ung thư không chỉ đe dọa tính mạng mà còn để lại những di chứng lâu dài, trong đó mất khả năng sinh sản là một biến chứng thường bị xem nhẹ. Nhiều bệnh nhân trẻ, nhất là phụ nữ dưới 40 tuổi và nam giới ở độ tuổi sinh sản, sau khi khỏi bệnh phải đối mặt với vô sinh thứ phát do tác động của điều trị.

Theo số liệu của American Cancer Society, khoảng 70% bệnh nhân ung thư trẻ tuổi có nguy cơ bị ảnh hưởng khả năng sinh sản. Ở Việt Nam, nhận thức về vấn đề này còn hạn chế, chủ yếu vì bệnh nhân và gia đình ưu tiên “chống ung thư” mà bỏ qua “chuẩn bị cho tương lai”.

Bảo tồn chức năng sinh sản trước điều trị ung thư

2. Cơ chế tổn thương hệ sinh sản do điều trị ung thư

Các phương pháp điều trị ung thư có thể gây tổn thương trực tiếp hoặc gián tiếp đến tế bào mầm và môi trường nội tiết:

Hóa trị liệu: Nhóm alkylating (cyclophosphamide, busulfan, procarbazine…) gây phá hủy DNA của tế bào mầm → suy buồng trứng sớm hoặc azoospermia vĩnh viễn.
Xạ trị:
- Xạ trị vùng chậu: phá hủy nang noãn nguyên thủy, gây xơ hóa mô buồng trứng.
- Xạ trị sọ: ảnh hưởng trục Hạ đồi – Tuyến yên – Buồng trứng/Tinh hoàn → suy giảm tiết gonadotropin.
Phẫu thuật: Cắt bỏ buồng trứng, tử cung hoặc tinh hoàn loại bỏ trực tiếp cơ quan sinh sản.
Ghép tủy/xạ trị toàn thân: liều cao gây tổn thương không hồi phục cả hai bên.

Tổn thương này không thể đảo ngược nếu không có biện pháp bảo tồn trước điều trị.

3. Các lựa chọn bảo tồn chức năng sinh sản

3.1. Ở nữ giới

Trữ lạnh noãn (Oocyte cryopreservation)
1. Chuẩn vàng cho phụ nữ độc thân, chưa có kế hoạch sinh ngay.
1. Quy trình: Kích thích buồng trứng 10–14 ngày → Chọc hút noãn → Trữ lạnh bằng kỹ thuật vitrification.
1. Tỷ lệ sống sau rã đông >90% (ESHRE 2024).
Trữ lạnh phôi (Embryo cryopreservation)
1. Dành cho bệnh nhân đã có bạn đời hoặc sử dụng tinh trùng hiến.
1. Tỷ lệ thành công cao nhất trong các phương pháp hiện có.
Trữ lạnh mô buồng trứng (Ovarian tissue cryopreservation)
1. Không cần kích thích buồng trứng, thích hợp cho trẻ dậy thì hoặc trường hợp cần điều trị gấp.
1. Có thể ghép lại sau điều trị để khôi phục chức năng nội tiết và khả năng sinh sản tự nhiên.

3.2. Ở nam giới

Trữ lạnh tinh trùng (Sperm cryopreservation)
1. Quy trình đơn giản, chi phí thấp, có thể thực hiện ngay sau khi chẩn đoán.
Trích xuất tinh trùng từ mô tinh hoàn (TESE) và trữ lạnh
1. Áp dụng khi không có tinh trùng trong tinh dịch do tắc nghẽn hoặc nguyên nhân khác.

4. Yếu tố thời gian – “Cửa sổ vàng”

Tất cả biện pháp bảo tồn chỉ đạt hiệu quả tối đa nếu được thực hiện trước liều điều trị đầu tiên.

Trễ mỗi ngày, nguy cơ suy giảm dự trữ buồng trứng hoặc tinh trùng càng cao.
Cần phối hợp đa chuyên khoa: Ung bướu – Hỗ trợ sinh sản – Nội tiết – Tâm lý.

5. Thực tiễn và khuyến cáo quốc tế

ASCO (American Society of Clinical Oncology) và ESHRE (European Society of Human Reproduction and Embryology) đều khuyến cáo tư vấn bảo tồn sinh sản là bắt buộc cho bệnh nhân ung thư trẻ tuổi.
Nghiên cứu của Oktay K. (J Clin Oncol, 2022) cho thấy: Bệnh nhân được tư vấn sớm có tỷ lệ thực hiện bảo tồn sinh sản cao gấp 5 lần so với nhóm không được tư vấn.

6. Thông điệp từ bác sĩ hỗ trợ sinh sản

Điều trị ung thư là cuộc chiến giành lại sự sống, nhưng bảo tồn sinh sản chính là cách trao cho bệnh nhân quyền làm cha, làm mẹ sau khi chiến thắng bệnh tật.

Việc chủ động tư vấn, kết nối và triển khai bảo tồn sinh sản không làm trì hoãn điều trị ung thư nếu quy trình được thiết kế hợp lý và phối hợp tốt.

______________

IVF Phương Châu là đơn vị Hiếm muộn đầu tiên tại Đồng bằng sông Cửu Long đạt cùng lúc hai tiêu chuẩn kiểm định uy tín trên thế giới về tiêu chuẩn chất lượng bệnh viện (JCI) và tiêu chuẩn chất lượng riêng biệt cho Hỗ trợ sinh sản (RTAC)

Hotline: 0939 123 242

Địa chỉ: Lầu 1- BVQT Phương Châu, số 300 Nguyễn Văn Cừ (nối dài), An Khánh, Ninh Kiều, Cần Thơ

Link đăng ký khám: https://forms.gle/QXPmj6TVqD22eJU78

Zalo: https://zalo.me/3151939064448063345

Fanpage: https://www.facebook.com/ivfphuongchau

Tiktok: https://www.tiktok.com/@ivfphuongchau/

Tổng đài BVQT Phương Châu (24/24): 1900 54 54 66